Monday 15 February 2016

Anti-tribal bill 3; mithi 9 ho vuidohkin a ipi phachom diham? Vuidoh tadilouva vang aphachomthei ding aum e

Anti-tribal bill 3; mithi 9 ho vuidohkin a ipi phachom diham? Vuidoh tadilouva vang aphachomthei ding aum e.
--------------------------------------------------------------------------------
By Jalun Haokip. Via Thadou Tribe Facebook group 13/02/2016
--------------------------------------------------------------------------------
August 31, 2015 a Manipur Assembly a pass anakibol bill thum ho, 3 anti-tribal bills tia kihe deilouna in Manipur thinglhangmiten kiphinna nasatah anaum in Churachandpur ah kiphinna anaumna ah pasal hangsan 9 in gamhuhna in thina anatoh tai. Hiche chun tribal mite, adeh a eiho sung ah, kipunkhomna khat ahin umdoh sah in tribal mite a dia thudih thumna in kiphinna anasan sah cheh tan ahi.
Bill 3 hi Manipur Assembly in pass aboljouvin Manipur Governor ah anachen ahi. Governor pan phatsahna apehngam tahlou jeh chun Centre ah President heng ah anasolkit tan ahi. Chomkhat jouvin Governor pa chu vangset umtah in lungkhambeh jeh hidia ginmo jeh in hetmanlou natna in athitan ahi.
Kiphinna asan jeh chun President in phatsahna soi kailou vin stakeholders jouse phatsahna ahi ngai e ti written assurance Centre a kon in ahung tan ahi. Hiti chun tuchan in hiche bill 3 hohi pending in aum in ahi.
JAC in a demand pen chu ahile bill 3 hohi withdraw (nung lahdoh) ahiloule tribal ho douna thucheng ho lahdoh hihen ti chu ahi'n tunigei in hichu aumnaipon ahi.
Hiche bill 3 thua a kiphinna khohset laitah chun Suspension of Operation (SoO) signatory group teni KNO le UPF in jong pohnatna ananei uvin tribal MLA ho ki resign diu changei deadlide anapeu vin, JAC in jong Indian Govt in UPF le KNO toh political dialogue le settlement aneinadi changei in memorandum anapeh uvah chun anapantha sah un ahi. Manipur Govt in ichangeiham a control abol u hitajong le hahsatah in anakitahsang in namsung ah kinepna thahbeh khat anapendoh sah kit tan ahi.
Ahinla, phat ahungchechen deadline ho ahungval tan ahi. Manipur a tribal MLA agom a 20 ho lah a NPF MLA 4 (amaho vang ahile Naga ho pressure jeh a ki resign) tailou khatcha ana ki resign talou, bill 3 hola withdraw ahiloujongle semphat hidehtalou, MLA hon la bill 3 in tribal interest imacha atongkhapoi tijing nalai u - shall extend to the whole state of Manipur kiti le Manipur hi hill state ahi kiti meaning theilou dan abangtao vin ahi. ATSUM in tribal MLA ho social boycott abolkhum jong ichangei a effective hinam kihelou dinmun a umkit ahi.
Ahile kiphinna la atangdeh pon Manipur Govt in la adinmun khenemdeh lou - akhehnem le Meilheite kiphin kit ding kichatjeh hitei ding ahi. Hicheva akikhetna chu Meilhei MLA jouse le Ibobi Govt hin Meilhei public/mipi akichatjeh a bill 3 hi withdraw ahiloule akhelnomlou u ahi ajeh chu abol ule mipi pressure a resign kiboltei tei diu ahi, ahinla eilang MLA ten bill 3 hohi imacha asetna aumhih e kitinomsel u, resign kibol diuva public pressure jong ana sangchom dehlou. Bill 3 idei uham itile jong hideh kit lou. MLA ho amonau chu kamchengkhat a jong ananielkallou u chu ahi. Ananielkal beh ule lungoi chu umdom ding ahi.
Ahile, mipi in Manipur Govt chung a lunglhailouna sangtah aneijing lai in political demand nei kahie ti SoO group teni joh in mithilong 9 ho vuidoh ding ahi tin thutanna ahinnei jing tao vin ahile boina sangtah ahungsohdoh kit tai. Meeting video recording a kimu dungjui jin phatkhatlai a kineppitah a anakinei Pu PS Haokip in martyrs 9 ho thilong 13 February le vuidoh ding ahi, ajeh chu ajeh tamtah umlah ah mithilong akivuidohlou le Centre in political talks ipattheilou diu interlocutor jong kilhengthei lou ding ahi atijeh u ahi tin asei e.
Lungdon umtah khat chu mipi joh in 3 bill withdraw boldi chungchon a thinglhangmite a dia autonomy chan demand bolta a, ahiche autonomy, statehood hile a state within a state hile itbang autonomy chu hitale, delna a kum 30 lang meipum hinchoi a kiphinna hinnei ho joh in mithi vuidoh ding akivuidoh joule kihouna kipanding ahi ati laitah hi ahi. A bill 3 thu jong kisulham nailou a chu iti mithiho kivuidoh jeng diham tiho panna agihjo tan ahi.
Vuidohdihe tiho joh hin political dialogue akipat a kamiteu deidung juija ka political demand u, autonomy - itobang autonomy statehood hile a a state within a state hile ipi chu hitale - suhbulhit nalam amano tokah gei a mipi toh pangkhom a thi kivuidoh louding ahi tijoh in pang u hile kilomtah ahi. Chuche hilou in akilebul khatan ahile mipi alungdong gam in vangset um akisalheh tan ahi. Moh semthu bolthu thei hilou hibang a political bargaining tool hoitah khat (vangset thu a hijong le) kichang a amanchahji atheipouve tiloi atamtan ahi.
Pu PS Haokip ahoulimna ah chun mithi 9 vuidoh lou khoh asahna jeh lah a chun chapang ho school kai, nitin kimanchahna boi chule adang dang alhangpi a anavahlou dan jong asei in ahi. Ahithounai, ahinla kageldan in hiche hi social development kiloikhomna ho subject ahin revolutionary politics kabol e tiho subject din anemdiu in ahi. I thingnoi lamkaihou hi confused higam u hitam? Political settlement a dia political talks umdi serious tahtah ahiule ibola tu hibang phat kijenpetcha hi political talks umnadia bargaining tool a amanchah uva Govt pressure abollou uham tijoh hi mipi thudoh khat ahi.
Mithi akivuidoh lou jeh a Govt chung a pressure khangjing ahi, hijeha chu vuidoh nadinga Govt a pat pressure hung um ahi tichu hetjeng thei ahi. Ahidi mong ahi, ahinla amahojoh in Govt pressure apehdiu doltah ahi, achutilou le politcal goal ijat in kisei jong le atahso ding chu hahsa dia min agel ahitai. Vel ijat SoO political dialogue aumloule SoO a kon a kipotding dan polama kiumkit ding ahi atiu tam, ahinla tuchangei in political talks la aumnaipon ipiti am ihesoh uve.
SoO agreement framework noi a kihouna le settlement umding ahile Manipur territorial integrity tongkhalou a hiding ahin separate statehood ki demand ahi kitiji jong hi lungdon umtah khat ahi, ahinla akimujong le aphacheh e kiti kit thou ahi.
Centre a IAS bureaucrat khat instruction a thusei natoh bol bep dan in akilangliu jiu vin ahi. Tutua Outer Manipur MP pa hi Congress candidate hinajeh a kilungtoh tah a anasot u ahin anasondoh taove, ahinla tunigei a khatveibeh parliament a SoO group ho political demand thu kichehtah a aseikhah tah am? Election seh le adeh in "KNO supports Congress" tin thuso akibolkeiji in election tengle jong hiem le thal mangcha in Congress candidate ho kaidoh nading natoh achepijiu vin ahi.
Ahinla, Manipur Congress Govt in Kuki state or autonomy pehdi thu aseikhah tah am? Iheuve ahilou. Manipur CM Ibobi in nisa lhumlam a asotengle bou Kuki state thu kiseidi ahe atibep hilou ham? Serious tah a political level a kihoupi kham jong asahlou u ahi akicheh e - aumdingsa 6th schedule kisen implement abolnomlou ahi tunichan a. 6th schedule pehtah sang a development min a gam ilahpehgut jing u ahi.
Moreh koma Haolenphai gam jong mitmuchang a amasapen in New Moreh Township, aban in Smart City, abankit in International Border/Model Township aban le ipi ahiding kihelou min a kilep in iguhpehgut jing u TSA makaina in gamngailu cheng in akidaltan nung a eihosung joh a ipipi khantou le machalna mangcha a Meilheite pedoh dinga kisalelkei iumkit u toh lungdon umlheh vang ahitai. Election a manchah ding bep a adei u le monetary business bolkhompi dingbep a kideitou ahi akicheh e. State a BJP Govt umle jong ichom hilou meithei ahi, ahinla aumnailou jeh in akiseithei poi.
SoO signatory groups hohin 6th schedule hi nem asah ujong le akhohpoi, ahinla 6th schedule demand thu ah kikumdao hen lang oppose vang boldau le hoi din akimui. 6th schedule deilouna jeh a mithi vuidoh ding kiti ahikhah le (ahi e tina vang hilou), akivuidoh jeh a ipi kimuding ham mipi hetnom hiding ahi. 6th schedule demand jeh a amaho political demand atohkhah nading aumpoi, 6th schedule beh chu akimule kibulphu nadia phajo hilou ham ti ngaidan aum in ahi. 6th schedule hi ituppen u vang hilou maithei ahinla hichebeh imudoh uva ipi asetna umam tihi ahi.
Lunggelthem tamtah in agel chu ahile mithiho vuidohlou a umna a ban interlocutor lhenna umlou a political dialogue neipi panding Govt in agutlou le mithi kivuidoh le pressure-free hitadiu serious business, tichu, political dialogue thu gamla cheh ding ahitai ti chu ahi.
Akibolkhel cheh kit chu mipi noplou jeh in 13 February nikho a hi aseisa bang uvin mithi ho vudoh thei tahih ule Govt le vannoi mudinga chu thulahlou akisobep khah diu chu nom kisakit lou, ahialah tudinmun a thilong akivuidoh le sotnemcheh le khohcheh dinmun a iumkit diu kidettheimo cheh ahi. Beilamtaha mipi phatsahlouva hithei jeng ding dan a thivuidoh ding tiho dia hi lose-lose situation hidin akilang e.
Ahinla, dohlhing a anadohlou u mipi kom a nungche kit a mipi toh pangkhom a doi-le-tup mano chu Govt a kon le vannoi namtin a kona jana channa lentah khat hiding ahi.
Hiche thua hi tribe community khat bou pohgih a ikoilou diu ahi; hiche bill thum hohi dan a ahungche le ipipi min in tribe certificate kilahjong le chun tribal ihijeh uva itohkhahsoh kei diu ahi. Hijeh a chu hiche bill 3 thua hi amaho keiho tia kikhenlouva ibon uva eiho tia ipohgih u ihisah uva adoudalna le hiche kalval a idiuva phatchom khat munading changei a kilungtoh diel a pan ilahkhom diu ahi.
Ipichu hile i martyrs ho thilo umsah tei nadia pan lahcheh a, amaho hin namsunga kilungtona, phatna le bitna, kingailutna chule ingaichat soh u autonomy muna hinso tahen.

No comments:

KA Gospel Column

LHAGAO GA - SPIRITUAL FRUIT

TUNI LHAGAO ANPHAA (Thursday, 02/06/2016) -------------------------- Galatia 5:25 "Eiho Lhagaova hinga ihiule lhagao in ...

3 Bills ziak ah Kuki leh Naga ding khawm leu hin, i demand uh i mu thei diam uh?